به گزارش خبرنگار ایبنا، بابک حبیب‌زاده؛ سرپرست مدیریت کل نظارت احتیاطی بانک مرکزی در نشست هوشمندسازی تنظیم گری و نظارت بر عملکرد اشخاص تخت نظارت بانک مرکزی با اشاره به اقدامات دو سال اخیر این نهاد در مسیر تحول نظارتی، از استقرار و پیشبرد پروژه نظارت هوشمند به‌عنوان یکی از اولویت‌های کلیدی معاونت نظارت و معاونت فناوری اطلاعات بانک مرکزی یاد کرد.

حبیب‌زاده گفت: با همکاری این دو معاونت و طراحی ساختار‌های جدید، فرآیند استقرار سامانه‌های هوشمند نظارتی با جدیت دنبال شده و ساختار مشخصی برای پیگیری این پروژه در چارت سازمانی حوزه نظارت تعریف شده است.

سرپرست مدیریت کل نظارت احتیاطی بانک مرکزی با تأکید بر اهمیت نظارت داده‌محور، اظهار داشت که نظارت هوشمند بر پایه تحلیل‌های بلادرنگ داده‌ها و شناسایی سریع ریسک‌ها بنا شده و ابزار‌های نوینی نظیر یادگیری ماشین، تحلیل داده‌های کلان و سیستم‌های هشدار سریع، جایگزین روش‌های سنتی مبتنی بر گزارش‌های تأخیری و تحلیل‌های غیرمنسجم خواهند شد.

حبیب‌زاده به تجارب جهانی نیز اشاره کرد و گفت: اکنون بیش از ۶۵ درصد بانک‌های مرکزی جهان از فناوری‌های نوین نظارتی مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین بهره می‌برند. به‌ویژه بانک‌های مرکزی کشور‌های پیشرویی، چون چین، آمریکا و سنگاپور توانسته‌اند تا ۹۰ درصد نظارت‌های خود را مبتنی بر هوشمندسازی انجام دهند.

او تفاوت‌های میان نظارت سنتی، نظارت مؤثر و نظارت هوشمند را تشریح کرد و بیان داشت: در مسیر گذار به نظارت هوشمند، باید از سامانه‌های یکپارچه، داشبورد‌های تحلیلی و نظام‌های تصمیم‌یار استفاده کرد. در این چارچوب، داده‌ها به‌صورت بلادرنگ از مؤسسات تحت نظارت دریافت، تحلیل و پالایش شده و در صورت شناسایی عدم انطباق، اقدامات اصلاحی به نهاد‌های مربوطه ابلاغ خواهد شد.

عدم دسترسی فوری و باکیفیت به داده‌های دقیق از چالش‌های نظارت هوشمند است

سرپرست نظارت احتیاطی بانک مرکزی، یکی از چالش‌های جدی را عدم دسترسی فوری و باکیفیت به داده‌های دقیق دانست و تصریح کرد: بهبود کیفیت داده‌ها و ایجاد زیرساخت‌های امن برای تبادل و تحلیل آنها، از الزامات تحقق نظارت هوشمند است. او همچنین امنیت داده و حفظ محرمانگی اطلاعات را از مسئولیت‌های جدی بانک مرکزی در اجرای این پروژه عنوان کرد.

حبیب‌زاده بر ضرورت تقویت زیرساخت‌های فنی، بهره‌گیری از نیروی انسانی متخصص در حوزه‌هایی، چون هوش مصنوعی و امنیت سایبری و نیز همراهی مؤسسات مالی با پروژه نظارت هوشمند تأکید کرد.

وی افزود: تدوین شیوه‌نامه‌های اجرایی، بازنگری در مقررات نظارتی، تعامل مؤثر با ذی‌نفعان و آموزش مستمر، از گام‌های مهم در این مسیر است.

حبیب‌زاده در پایان تاکید کرد: بانک مرکزی با حمایت مقام عالی ریاست و همراهی نهاد‌هایی مانند شرکت خدمات انفورماتیک، اقدامات متعددی در زمینه طراحی ابزار‌های تحلیلی، ایجاد سامانه‌های هوشمند و ارتقای توانمندی ناظران آغاز کرده که استمرار و تعمیق آنها می‌تواند زمینه‌ساز تحقق کامل نظارت هوشمند و ارتقای شفافیت، سلامت و ثبات نظام بانکی کشور باشد.

نبود مدل داده‌ای استاندارد، خلأ مهم نظارت هوشمند

در ادامه این نشست، هادی حیدری؛ معاون امور فناوری اطلاعات و ارتباطات بانک توسعه صادرات گفت: مسیر استقرار نظارت هوشمند، یکی از مهم‌ترین پیش‌نیاز‌ها طراحی و ارائه یک مدل داده‌ای مشخص از سوی بانک مرکزی به شبکه بانکی است؛ مدلی که بتواند به صورت شفاف و یکپارچه، مبنای پردازش، پالایش و تحلیل اطلاعات قرار گیرد.

حیدری تأکید کرد: نبود مدل داده‌ای استاندارد، یکی از خلأ‌های مهم در گام نخست نظارت هوشمند است.

وی افزود: پاک‌سازی داده‌ها از دیگر الزامات مهم این مسیر است؛ چرا که داده‌های موجود در نظام بانکی، با وجود عبور از لایه‌های مختلف کنترلی همچون واحد مالی، مدیریت ریسک و حسابرسی داخلی، همچنان دارای خطا‌های قابل توجهی هستند. به گفته او، همین مسئله موجب شده تا محاسباتی مانند نسبت کفایت سرمایه و به‌ویژه تعیین رقم دارایی‌های موزون‌شده به ریسک در بسیاری از بانک‌ها با انحراف‌های قابل توجهی همراه باشد.

حیدری تأکید کرد: بانک مرکزی با درک این چالش، در ابتدای راه استقرار نظارت هوشمند قرار دارد و ضروری است دستورالعمل‌ها و مقررات مربوط به گزارش‌دهی مالی و نظارتی را نیز با هدف هماهنگ‌سازی و کاهش انحراف‌ها مورد بازنگری قرار دهد.

وی خاطرنشان کرد: ایجاد یک زیرساخت داده‌ای قابل اتکا و استاندارد، شرط لازم برای موفقیت در اجرای دقیق و اثربخش نظارت هوشمند است.

 فناوری‌های نوین بومی‌سازی شود

در ادامه این نشست فرشاد حیدری؛ رئیس مؤسسه آموزش عالی بانکداری ایران با تأکید بر اهمیت بهره‌گیری از تجارب بین‌المللی، خواستار تسریع در بومی‌سازی فناوری‌های نوین نظارتی شد.

رئیس مؤسسه آموزش عالی بانکداری ایران با اشاره به پیشرفت کشور‌هایی نظیر سنگاپور، چین و آمریکا در استفاده از هوش مصنوعی برای نظارت بانکی گفت: ما نه زمان اختراع این فناوری‌ها را داریم، نه لزوماً دانش فنی لازم را. پس باید تکنولوژی را سریع‌تر بخریم، بومی‌سازی کنیم و به‌کار بگیریم.

حیدری با تأکید بر پیامد‌های منفی تأخیر در اجرای نظارت هوشمند بر اقتصاد و اعتماد عمومی افزود: خسارات ناشی از اختلاس‌ها و سوءمدیریت‌ها، در برخی موارد از هزینه خرید یک نرم‌افزار پیشرفته کمتر است، اما تبعات روانی آنها برای جامعه بسیار سنگین‌تر است. اگر بتوانیم از بروز این شوک‌ها پیشگیری کنیم، بزرگ‌ترین خدمت را به مردم کرده‌ایم.

رئیس مؤسسه آموزش عالی بانکداری ایران یادآور شد: نظارت بانکی باید پیشگیرانه و مستمر باشد؛ یعنی باید ریسک‌ها را پیش از تبدیل‌شدن به بحران شناسایی و مهار کرد.

او تصریح کرد: متأسفانه بسیاری از پژوهش‌های ارزشمند در کتابخانه‌های بانک مرکزی خاک می‌خورند. باید به‌جای اختراع دوباره چرخ، از این تجربیات استفاده و بر مبنای آن سامانه‌های هوشمند طراحی کنیم.

حیدری همچنین خواستار تدوین سریع‌تر سازوکار‌های قانونی برای اجرای کامل فرآیند گزیر در اصلاح ساختار بانک‌های پرریسک شد و گفت: بانک مرکزی باید از هم‌اکنون سازوکار اقدام سریع داشته باشد تا بتواند به‌موقع نسبت به بازسازی یا اصلاح بانک‌ها وارد عمل شود.

رئیس مؤسسه آموزش عالی بانکداری ایران در پایان تأکید کرد: هوشمندسازی نظارت نه‌تنها یک ضرورت، بلکه امروز به یک اضطرار بدل شده است. تأخیر بیشتر در اجرای این تحول، نظام مالی کشور را در معرض خطرات جدی قرار می‌دهد.