به منظور آشنایی با کارت اعتباری، بهتر است پیشتر با کارت بدهی آشنا شد.

کارت بدهی: این نوع کارت بانکی، رایج‌ترین کارت در سیستم بانکی کشور است که در واقع شما همزمان با افتتاح حساب نزد بانک و واریز وجه به حساب خودتان، این کارت را دریافت می‌کنید (در واقع وقتی شما به حساب خود پول واریز می‌کنید، بانک به همان مقدار به شما بدهکار می‌شود) و از محل پولی که قبلاً به حسابتان واریز کرده‌اید می‌توانید از درگاه‌های فیزیکی مثل دستگاه پوز (کارت‌خوان) یا درگاه‌های اینترنتی، وجه کالا و خدمات خریداری‌شده را پرداخت کنید و یا از دستگاه‌های خودپرداز وجه دریافت کنید.

یکی از مرسوم‌ترین خدمات مبتنی بر کارت بدهی، واریز وجه به حساب یا کارت اشخاص دیگر است که اصطلاحاً به آن کارت به کارت گفته می‌شود.

کارت هدیه نیز نوعی کارت بدهی محسوب می‌شود زیرا که شما از قبل، مبلغ ارزش اسمی آن را به بانک پرداخت کرده‌اید.

کارت اعتباری:

نوع دیگری از کارت‌های شبکه بانکی، کارت اعتباری است. وجه تمایز کارت اعتباری با کارت بدهی در روش تأمین اعتبار این کارت‌ها است. برخلاف کارت بدهی که مشتری از محل وجوه واریزی خود، امور مالی خود را انجام می‌دهد. در کارت اعتباری، مشتری از محل اعتباری که بانک به او تخصیص داده است اقدام به خرید کالا و خدمات می‌نماید.

نوع عقد کارت اعتباری

در حال حاضر بیشتر بانک‌های کشور در قالب عقد مرابحه اقدام به اعطای کارت اعتباری می‌نمایند.

شرایط دریافت کارت اعتباری

متقاضی دریافت کارت اعتباری، ابتدا باید مراحل اعتبارسنجی را طی کند تا صلاحیت وی از بابت توان بازپرداخت اقساط یا تسویه بدهی برای بانک محرز شود. بانک‌ها ممکن است علاوه بر اعتبارسنجی، از متقاضیان کارت اعتباری، چک یا سفته به‌عنوان وثیقه و ضامن یا ضامنینی نیز طلب کنند که این امر باتوجه‌به خط‌مشی‌های اعتباری هر بانک متفاوت است.

سقف مبلغ کارت اعتباری

در حال حاضر، سقف کارت اعتباری در سیستم بانکی ایران، مبلغ سه میلیارد ریال معادل سیصد میلیون تومان است.

فرایند صدور و مصرف اعتبار کارت اعتباری

در اینجا به‌صورت اجمالی نگاهی به فرایند صدور و مصرف کارت اعتباری می‌اندازیم:

فرض کنید شما در تاریخ 1403/09/01 به بانک مراجعه کرده و تقاضای کارت اعتباری می‌نمایید. بانک نیز تمام فرایند اعتبارسنجی و اخذ وثایق و ضامنین را انجام داده و برای شما پرونده تشکیل می‌دهد و همان روز کارت اعتباری را به شما تحویل داده و آماده استفاده گردد. با تشکیل پرونده در بانک مرکزی، به شما کد منحصربه‌فردی به نام کد مکنا اختصاص داده می‌شود که تمامی اطلاعات پرونده اعتباری شما را در بر می‌گیرد و در سامانه سمات بانک مرکزی (سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات بانکی) نمایش داده می‌شود. تاریخ تشکیل پرونده در فرایندهای آتی کارت اعتباری بسیار مهم است. هر زمان که شما اقدام به استفاده از کارت اعتباری نمایید تاریخ تشکیل پرونده، ملاک محاسبه بدهی و صدور صورت‌حساب برای شما خواهد بود و نه تاریخ استفاده از کارت.

با درنظرگرفتن تاریخ قید شده در بالا، اگر مشتری خرید خود را در تاریخ‌های 1403/11/05 و 1403/11/15 و 1403/11/24 انجام دهد، مجموع این خریدها در صورت‌حساب صادره به تاریخ 1403/12/01 برای مشتری ارسال می‌شود و مشتری 7 روز تقویمی مهلت دارد تا بدهی کارت اعتباری خود را به همراه 2.5 درصد سود نقدی مرابحه تسویه نماید. در غیر این صورت، بانک بدهی مشتری (مجموع خریدهای طی دوره + 2.5درصد سود نقدی) را تبدیل به تسهیلات مرابحه با سود مصوب بانک مرکزی (در حال حاضر23 درصد)کرده و در اقساط مساوی 6۰ماهه تقسیط خواهد نمود.

مثلاً اگر مشتری 100 میلیون تومان از اعتبار خود را استفاده کرده باشد، مبلغ 102.500.000 تومان در مدت 60 ماه به طور مساوی  برای وی تقسیط می‌گردد که مبلغ هر قسط در این مثال 2.889.523 تومان است.

نکته: چنانچه مجموع مبالغ خرید کمتر از %1 سقف اعتبار مشتری باشد، جمع مبالغ خرید انجام شده به همراه سود مرابحه نقدی به میزان 2.5 درصد و کارمزد نقل به دوره بعد به میزان 2.5 درصد به دوره بعدی منتقل می‌شود. لازم به توضیح است مجموع نرخ‌ها (کارمزد نقل به دوره بعد و سود مرابحه نقدی (کارمزد خرید)) 5 درصد مبالغ خریدهای انجام شده تسویه نشده است.

کارت‌های اعتباری بین‌المللی

شاید برای شما هم این پرسش ایجاد شده باشد که تفاوت کارت‌های اعتباری ایرانی با با کارت‌های اعتباری غیرایرانی و بین المللی در چیست؟

در نظام بانکی بین‌المللی کارت اعتباری با سازوکار متفاوتی از کارت‌های اعتباری که بانک‌های ایرانی صادر می‌کنند در جریان است. در کشور ما، مشابه کارت اعتباری به مفهوم رایج آن در دنیا مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و دریافت‌کنندگان این نوع کارت، بیشتر به‌منظور استفاده از تسهیلات بانکی از این کارت استفاده می‌کنند. در حالی که در سایر کشورها، اشخاص پس از رسیدن به سن قانونی اقدام به دریافت کارت اعتباری می‌نمایند و با گذشت زمان برای خود سابقه اعتباری خلق می‌کنند. شرکت‌های اعتبارسنجی بر مبنای همین سابقه اعتباری و برخی شاخص‌های دیگر اقدام به اعطای رتبه اعتباری به اشخاص می‌نمایند.  مهم‌ترین این شاخص‌ها عبارتند از: بازپرداخت به‌موقع صورت‌حساب‌های صادره بانک، عدم استفاده از تمامی اعتبار متعلق به دارنده کارت، میزان حقوق دریافتی فرد، مجموع دارایی‌های شخص دارنده کارت و عدم بدهی مالیاتی.

برندهای معروف کارت‌های اعتباری بین‌المللی:

وقتی صحبت از کارت اعتباری بین‌المللی می‌شود ناخودآگاه نام دو برند ویزاکارت و مسترکارت به ذهن متبادر می‌شود. دانستن این موضوع خالی‌ازلطف نیست که این دو برند در واقع ارائه‌دهنده خدمات مالی به بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و شرکت‌ها هستند. اگر بخواهیم موضوع را ساده‌سازی کنیم در واقع شرکت‌هایی مثل مستر کارت و ویزا کارت نقشی را که شبکه شتاب در ایران ایفا می‌کند در ساختار مالی بین المللی بر عهده دارند.

آیا در ایران امکان دریافت کارت‌های اعتباری بین‌المللی وجود دارد؟

در حال حاضر به دلیل تحریم‌های موجود و مشکلات ناشی از آن، امکان اخذ کارت‌های اعتباری بین‌المللی به‌صورت قانونی در ایران وجود ندارد. اما شما می‌توانید از طریق برخی کارگزاران و شرکت‌های داخلی رابط با شرکت های بین المللی، اقدام به خرید کارت‌های هدیه بین المللی (این کارت‌ها از جنس اعتباری نیستند بلکه از جنس کارت‌های بدهی هستند) برای انجام پرداخت‌های اینترتنی خود نمایید.