به گزارش خبرنگار ایبنا، در روزگاری که اعتماد گران‌ترین سرمایه نظام بانکی است، بانک مرکزی با رونمایی از «سامانه روابط اشخاص در شبکه بانکی»، گام جدیدی در مسیر هوشمندسازی نظارت بانکی و عدالت در تخصیص تسهیلات برداشته است. سامانه‌ای که به تعبیر رئیس کل بانک مرکزی، نسخه‌ای تازه از نظارت هوشمند است؛ ترکیبی از چند سامانه که با هدف افزایش شفافیت و کاهش ریسک در شبکه بانکی، طراحی و عملیاتی شده است.

محمدرضا فرزین در آیین رونمایی این سامانه گفت: در دو سال گذشته به سمت پیاده‌سازی نسخه جدیدی از نظارت در بانک مرکزی حرکت کرده‌ایم. سامانه روابط اشخاص، یکی از پروژه‌های کلیدی ما در چارچوب نظارت هوشمند است که ترکیبی از چند سامانه مهم را در بر دارد.

این سامانه، مانند چشمی تیزبین، شبکه‌ای از روابط پنهان سببی، نسبی، مدیریتی، مالکیتی و مالی را آشکار می‌کند و مشخص می‌سازد تسهیلاتی که به نام افراد و شرکت‌های مختلف ثبت شده، در نهایت به چه ذی‌نفع واقعی تعلق دارد. نتیجه روشن است؛ دیگر نمی‌توان همه تسهیلات را به یک خانواده، گروه اقتصادی یا حلقه خاص اختصاص داد.

در همین رابطه، فرشاد محمدپور؛ معاون تنظیم‌گری و نظارت بانک مرکزی، نیز در توضیح ابعاد فنی سامانه گفت: این سامانه بر اساس آیین‌نامه‌های تسهیلات و تعهدات کلان، اشخاص مرتبط و ذی‌نفع واحد طراحی شده تا از تمرکز تسهیلات جلوگیری کند و عدالت در توزیع منابع بانکی را افزایش دهد.

به گفته او، اطلاعات این سامانه با همکاری نهادهایی، چون سازمان ثبت احوال، ثبت اسناد، بورس و قوه قضائیه و با تجمیع داده‌های سامانه‌های پیشین بانک مرکزی مانند شاداب، مهتاب، سمات و نهاب شکل گرفته است؛ تا همه مسیر‌های اعتباری در یک بستر واحد، قابل ردیابی و نظارت باشد.

چالش برای بدهکاران بدحساب

در این سامانه، مقررات ذی‌نفع واحد دقیق‌تر اجرا می‌شود و قبل از پرداخت هر وام، نهاد ناظر می‌بیند که فرد یا شرکت چه میزان بدهی، تعهد یا ریسک نکول دارد. به بیان ساده، وام جدید برای بدهکار بدحساب دیگر جایی ندارد.

همچنین با استفاده از فناوری‌های نوینی، چون داده‌کاوی، متن‌کاوی، یادگیری ماشین و هوش مصنوعی، اطلاعات به‌صورت برخط و لحظه‌ای تحلیل می‌شوند و هشدار‌های فوری صادر خواهد شد.

سیدحمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه معتقد است: این سامانه مانند عینکی است که بر چشم حوزه نظارت گذاشته شده تا واقعیت‌ها را بهتر ببیند. با تقاطع‌گیری اطلاعات از سامانه‌های مختلف، می‌توان رفتار‌های نامناسب و متقلبانه را شناسایی و از وقوع آسیب‌ها پیشگیری کرد.

به گفته او، شفافیت در رفتار تسهیلات‌گیرندگان و عدالت در پرداخت تسهیلات از نتایج مستقیم این اقدام است و پیشنهاد داد در گام‌های بعدی، اطلاعات مالیاتی و داده‌های فراجا نیز برای تقویت نظارت هوشمند به سامانه متصل شود.

ارتقای شفافیت مالی

همچنین محمد واعظ برزانی؛ اقتصاددان در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایبنا این سامانه را یکی از نقاط عطف اصلاح نظام بانکی دانست و گفت: یکی از دلایل زیان‌دهی برخی بانک‌های غیردولتی، حاکمیت روابط خانوادگی و تعهدات غیراقتصادی بوده است. سامانه روابط اشخاص می‌تواند این حلقه‌های شخصی را بشکند و ضابطه را جایگزین رابطه کند.

به گفته او، این اقدام، نه‌تنها به شفافیت اعتباری و کاهش ناترازی کمک می‌کند، بلکه زمینه اجرای قانون مبارزه با پولشویی و مهار رفتار‌های سوداگرانه در بازار ارز را نیز فراهم می‌سازد.

در واقع، با این سامانه، دوران گزارش‌های ماهانه و کاغذی به پایان رسیده است. داده‌ها زنده و برخط‌اند، خطای انسانی کاهش یافته و تصمیم‌گیری بر پایه اطلاعات واقعی انجام می‌شود. این درحالی است که دیگر از واکنش پس از وقوع فساد خبری نیست؛ بانک مرکزی اکنون در مسیر پیشگیری هوشمندانه پیش از وقوع تخلف حرکت می‌کند.

درواقع شفافیت، نظم و عدالت سه ستون اصلی این تحول‌اند و بانک مرکزی با راه‌اندازی سامانه روابط اشخاص، نه فقط ابزار نظارت، بلکه فرهنگ جدیدی از بانکداری شفاف را پایه‌گذاری کرده است.